AÇIK-KOYU, IŞIK-GÖLGE

Megep PDF veya Word Olarak İndir

FOTOĞRAF VE GRAFİK

AÇIK-KOYU, IŞIK-GÖLGE

İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR........................................................................................................... ii

GİRİŞ............................................................................................................................ 1

ÖĞRENME FAALİYETİ-1............................................................................................. 3

1. AÇIK-KOYU, IŞIK-GÖLGE İLE İLGİLİ KAVRAMLAR............................................. 3

1.1. Tanımlar.............................................................................................................. 3

1.1.1. Işık-Gölge..................................................................................................... 3

1.1.2. Açık-Koyu.................................................................................................... 3

1.1.3. Ton.............................................................................................................. 4

1.1.4. Valör............................................................................................................ 5

1.1.5. Form............................................................................................................ 5

1.1.6. Kompozisyon................................................................................................ 5

1.1.7. Obje............................................................................................................. 6

1.1.8. Etüt.............................................................................................................. 6

1.2. Işık-Gölge............................................................................................................ 7

1.2.1. Doğal Işık Kaynakları (Güneş veya Ay).......................................................... 7

1.2.2. Yapay Işık Kaynakları (Elektrik ışığı, gaz lambası, mum ışığı ve diğerleri)........ 7

1.3. Açık-Koyu........................................................................................................... 8

1.4. Plastik Sanatlarda Işık-Gölge, Açık-Koyunun Önemi.............................................. 8

1.5. Deseni Gölgelemede Dikkat Edilecek Noktalar....................................................... 9

1.6. Ton Çubuğu....................................................................................................... 10

1.7. Hacim Etkisi Veren Yüzeyi Yapmak.................................................................... 13

1.8. Değişik Objelerin Yüzey Karakterini Yansıtacak Şekilde Etüd Etmek.................... 15

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.............................................................................. 18

ÖĞRENME FAALİYETİ-2........................................................................................... 22

2. AÇIK–KOYU, IŞIK-GÖLGEYE GÖRE SANAT ESERLERİ...................................... 22

2.1. Malzeme Yönünden İnceleme............................................................................. 22

2.2. Teknik Yönünden İnceleme................................................................................. 22

2.3. Konu Yönünden İnceleme................................................................................... 22

2.4. Form Yönünden İnceleme................................................................................... 23

2.5. Öz İçerik Yönünden İnceleme............................................................................. 23

UYGULAMA FAALİYETİ....................................................................................... 24

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.............................................................................. 26

MODÜL DEĞERLENDİRME....................................................................................... 28

CEVAP ANAHTARLARI............................................................................................. 29

KAYNAKLAR............................................................................................................. 30

1.   AÇIK-KOYU, IŞIK-GÖLGE İLE İLGİLİ

KAVRAMLAR

1.1. Tanımlar

1.1.1. Işık-Gölge

Işığın nesneler, objeler ve cisimler üzerinde yayılırken oluşturduğu açık orta-koyu ton (degrade) değerlerine ışık-gölge diyoruz.

1.1.2. Açık-Koyu

Işık, objeyi her noktadan aynı şiddetle aydınlatmadığı için; ışığın geliş yönüne yakın yüzeyler daha fazla ışık aldığından açık; ışığa uzak ve arkada kalan yüzeyler daha az ışık alacağından koyu görünürler resim dilinde buna açık-koyu denir.

Aşağıdaki birinci şekilde direkt ışığın oluşturduğu ton kontrastları ikinci şekilde ise yaygın ışığın oluşturduğu ton kontrastları arasındaki yumuşak ve giderek artan valör geçişleri gözlemleyiniz ( Şekil 1.2).

Direkt Işık Yaygın Işık

Şekil1.1:Işık-gölge Şekil 1.1:Açık-koyu

1.1.3. Ton

TON: Objelerin ışıklı (aydınlık) kısımları ile gölgeli (karanlık) kısımları arasında kalan kısımları hassas bir geçişle birbirine bağlayan orta ton değerlerinin hepsine birden ton denir. Aynı rengin en açık ton değerinden, en koyu ton değerine hassas geçiş sağlayarak götürme işine renk valörü denir.

Şekil1.3: Ton dereceleri

Renk tonu yukarıdaki objelerde görüldüğü gibi ışığın obje üzerindeki dağılımıyla oluşan bir dizi açık tonların gittikçe koyulaşan koyu bölgeler sayesinde oluşturulur

1.1.4. Valör

Herhangi bir rengin en açık tonuyla en koyu tonu arasındaki bütün ton değerlerini kapsayan ton çubuğuna valör denir. tonun göreceli şiddeti Bir tondaki ışık-gölgelerin derecesinin getirdiği fark, renklerin içlerindeki siyah ve beyaz ile ilgilerinden doğan açık-koyu farklarına, değerlerine renklerin valörleri denir.

1.1.5. Form

Biçim, çizgi, renk ve açık-koyudan oluşmuş yüzeydir. Bunların hepsi bir biçim üzerinde bulunabilir veya bazıları bulunmayabilir. Form çeşitleri sınırsızdır. Simetrik, asimetrik, organik inorganik, kübik, doğal, yapay, durgun veya dinamik görünümler gösterir.

1.1.6. Kompozisyon

Kompozisyon farklılıklar gösteren kavramsal ve görsel elemanların (nokta, çizgi, renk, doku, boyut, biçim, yüzey) bir bütün içerisinde estetik bir ilişkiyle denge oluşturmaya yönelik davranışlar ve faaliyetlerdir.

(A)

(B)

Resim 1.1: Kompozisyon

Kompozisyonda en önemli ilke, her şeyin bütüne ait ve uygun olması, hiçbir öğenin birbirine yabancı ve uygunsuz olmamasıdır. Yani bütünlüktür, bütünlük için de çeşitliliktir.

1.1.7. Obje

Eni, boyu, yüksekliği olan, uzay boşluğunda bir yer işgal eden ve hacmi bulunan her nesneye obje adı verilir. Görsel sanatlar alanında ise obje; seçilen nesnenin ortaya çıkan görüntüsüne verilen isimdir.

1.1.8. Etüt

İnceleme, araştırma anlamına gelir. Örneğin, bir objenin etüdü demek o objenin görünen tüm özelliklerinin (biçim, yüzey, doku, renk, hacim vb.) ayrıntılı olarak birebir orijinale uygun olarak kâğıt, tuval, kil vb. üzerine aktarılmasıdır.

1.2. Işık-Gölge

Bir modelin tasarımında ve uygulamasında ana faktörlerden biri ışıktır. Modelin aldığı ışık bize onun düz, kıvrımlı, küresel, içbükey ya da başka bir formda olup olmadığını gösterir. Form ve rengi ışık-gölgenin var ettiği etkiler sayesinde görüp algılarız.

Çizim ya da resim sanatında kullanabileceğimiz 2 çeşit ışık kaynağı vardır.

Resim 1.2: Işık-gölge

1.2.1. Doğal Işık Kaynakları (Güneş veya Ay)

Doğal ışık paralel çizgiler halinde yayılır; yapay ışık merkezden çevreye doğru radyal olarak yayılır. Bu nedenle düşen gölgenin biçimi ışık kaynağının doğal ya da yapay oluşuna göre değişir.

1.2.2. Yapay Işık Kaynakları (Elektrik ışığı, gaz lambası, mum ışığı ve diğerleri)

Bu ışık kaynakları tek başına ya da birlikte kullanılabilir. Birlikte kullanımda model hem temel ışık kaynağı hem de başka bir tamamlayıcı (komplemanter) ışık kaynağı tarafından aydınlatılır.

Örneğin; modellerimizi pencere kenarına yerleştirirsek burada güneş ışığını (temel ışık) direkt olarak alacaktır. Daha sonra yansıtıcı levha ya da elektrik ışığı (tamamlayıcı ışık) kullanarak gölgeli kısımları yumuşatabiliriz.

1.3. Açık-Koyu

Işık, varlıkların her tarafını aynı ölçüde aydınlatmadığı için açık-koyu farkları meydana gelir. Örneğin aynı renkte olan bir eşyaya baktığımızda, ışığın geldiği yönde olan kısımların açık ve parlak olduğunu; gölgede kalan kısımların ise koyu ve sönük olduğunu görürüz. Açık koyu ile ışık gölge terimlerini birbirine karıştırmamak gerekir.

Açık-koyu, bir rengin ışıktan gölgeye geçerken aldığı ton dereceleridir (Valör). Yani herhangi bir rengin, ışıkta ne derece açık tonda ya da gölgede ne kadar koyu gözükeceği durumudur. Hâlbuki ışık-gölge, renkli resimde, soğuk ve sıcak renklerin kullanışı ile sıkı sıkıya ilgilidir. Örneğin ışıklar sarı ve turuncu, gölgeler ise koyu mavi ve mor renklerle anlatılır. Bir rengi ışıklı göstermek için, beyazla açmak yerine, sarı ya da turuncu renkleri karıştırmak gerekir. Gölgede göstermek için de, mavi ya da mor renklerle karıştırılmalıdır.

1.4. Plastik Sanatlarda Işık-Gölge, Açık-Koyunun Önemi

Işık-gölge, açık–koyu kontrastları (Zıtlıklar) ve ara değerleri resimde iki boyutlu yüzey üzerinde üç boyutluluğu (Hacimsellik) ve derinliği göstermeğe yarar. Bunlardan yararlanılarak yapılan çalışma objenin hacmini, objeler arasındaki uzaklığı ve diğer özellikleri mükemmel bir şekilde algılamamızı sağlar. Kullanılan malzeme ve teknikler resim sanatında ışık-gölge değerlerini ortaya çıkarır.

Heykelde ise heykeltıraş doğal ve yapay ışığı heykel üzerindeki etkisini düşünerek, heykeldeki girinti ve çıkıntıları planlar. Heykel üzerine yansıyan ışığın şiddeti izleyenler üzerinde farklı etkiler yaratır.

Mimaride estetik kaygıların yanı sıra doğal ve yapay ışığın etkisi dikkate alınır. Mimari yapıda dış formların planlaması yapılırken; kapı, pencere, çatı, girinti, çıkıntılar, süsleme unsurları üzerindeki ışığın bıraktığı açık-koyu ve ara değerleri önem taşır.

Resim1.3: Büstün farklı yönden gelen ışık altında görünüşü

1.5. Deseni Gölgelemede Dikkat Edilecek Noktalar

Betimlemeye (Tasvir) yönelik resimlerde, ışık-gölge tekniği üç boyutluluğu göstermeyi sağlar. Işık–gölge ile modelin hacim ve derinliği daha belirgin hale gelir. Hazırlanan bir kompozisyonu çizerken, gölgelemede dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

Ø   Çizim süresince sabit bir noktadan bakınız.

Ø   Model üstüne düşen ışığın geliş yönüne dikkat ediniz.

Ø   Işık modelin her yanını aynı derecede aydınlatmadığı için, ışık alan kısımlar daha aydınlık, ışık almayan kısımların gölgede kaldığı görülecektir.

Ø   Işık yönüne göre modelde açık-koyu değerleri ve çok sayıda ara değerler vardır. Bu değerler çoğaldıkça model o denli hacim kazanır.

Ø   Deseni gölgelerken en açık ton değerinden başlayarak en koyu ton değerine doğru gidiniz.

1.6.  Ton Çubuğu

Bir rengin en açık ton değerinden en koyu ton değerine götürülürken meydana gelen renk valörüne ton çubuğu denir. Açıktan koyuya derecelendirilen griler skalası, olarak da tanımlanabilir.

Şekil 1.3:Ton Çubuğu

Kullanılacak Araç Gereçler

Ø   Resim kağıdı (25x 35)

Ø   Resim kalemi (2B- 3B)

Ø   Hamur silgi

Ø   Cetvel

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda ton çubuğunu yapmış olacaksınız.

1. Ton çubuğu çalışmasında kullanılacak araç ve gereçleri temin ediniz.

2. Kağıdınızı enine tutarak 4.5 cm genişliğinde 29 cm uzunluğunda bir dikdörtgen çiziniz.

Şekil 1.4

3. Dikdörtgeninizi 2,5 cm lik 9 eşit parçaya, aralarında 0,5 mm lik boşluk bırakarak bölünüz

Şekil 1.5

4. Ton Çubuğunun ilk kutusunu kullandığınız kalemin en koyu derecesini ortaya çıkaracak şekilde aynı yönde ve kaynaştırarak, taşmayacak şekilde karalayınız

5. Ton çubuğunun diğer kutularında, kullandığınız kalemin koyuluk derecesini hafifleterek 9. Kutuda en açık değeri elde edecek şekilde ara değerleri oluşturunuz.

6.  Çalışma süresince ton değerlerinizi karşılaştırın ve aynı değeri tekrarlayınız.

7.  Ton çubuğunuz bitti ise kağıt ölçüsünde mukavva kesiniz.

8.  Ton çubuğunuzu mukavvaya yapıştırınız ve üstünü jelatin ile kaplayınız. Uygulama sırasında sorun ile karşılaşırsanız öğretmeninizden yardım alınız.

1.7. Hacim Etkisi Veren Yüzeyi Yapmak

UYGULAMA FAALİYETİ-2

Şekil 1.6

Kullanılacak Araç Gereçler

Ø   Resim kağıdı (25 x 35)

Ø   Resim kalemi (2B,3B ……)

Ø   Hamur silgi

Ø   Cetvel pergel

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda hacim etkisi veren yüzeyi yapmış olacaksınız.

1. Hacim etkisi veren yüzey çalışmasında kullanılacak araç ve gereçleri temin ediniz.

2. Kağıdınızı boyuna tutarak geometrik formlardan daire, koni, silindir çiziniz (Dairenin yarıçapı 5 cm, koninin yüksekliği 10 cm silindirin yüksekliği 10 cm , genişliği 7 cm olacaktır).

Şekil 1.7: Kağıt düzeni

3.  Açık – koyu, ışık – gölge uygulamasına başlamadan önce ışığın geliş yönünü belirleyiniz.

4.  Geometrik formu yapısına uygun, hacim etkisi verecek çizgiler kullanınız.

Silindir objeler çizerken çizgileriniz dairesel yönlü olmalıdır. Küresel formlar çizerken küresel yönlü olmalıdır.

5. Işığın geliş yönüne göre çizgilerinizin açık-koyu değerlerine dikkat ediniz.

Işığın geliş yönüne göre ton çubuğundaki değerleri dikkate alınız; ışık alan bölgelerde çizgi rengi daha açık, gölgede kalan bölgelerde çizgi rengi daha koyu olmalıdır.

6.  Hacim etkisi veren yüzey düzenleme çalışmanız bitti ise kağıt ölçüsünde mukavva kesiniz

7.  Çalışmanızı mukavvaya yapıştırınız ve üzerini jelatin ile kaplayınız.

ÖNERİ: Işığın geliş yönünü değiştirerek uygulamalar yapabilirsiniz. Uygulama sırasında sorun ile karşılaşırsanız öğretmeninizden yardım alınız.

1.8. Değişik Objelerin Yüzey Karakterini Yansıtacak Şekilde Etüd

Etmek

UYGULAMA FAALİYETİ-3

Şekil 1.8

Kullanılacak Araç Gereçler

Ø   Resim kağıdı (25 x 35)

Ø   Resim kalemi (2B,3B ……)

Ø   Hamur silgi

Ø   Cetvel pergel

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda objelerin yüzey karakterini yansıtacak uygulamayı yapmış

olacaksınız.

1. Kullanılacak araç ve gereçleri temin ediniz

Atölye önlüğünüzü giyiniz.

2. Objeyi bir zemin üzerine yerleştiriniz.

3. Kâğıdınızı yatay tutunuz. Objeyi dikkatle gözlemleyerek, resim kaleminizle bastırmadan dış hatlarını

kâğıda çiziniz.( Şekil 3.7 ).

Şekil 1.9

4.  Kaleminizi biraz yan tutarak yumuşak gölgeleme yapınız.

5.  Gölgeleme yaparken çizgilerin yumuşak ve dairesel olmasına dikkat ediniz.

Işığın geldiği bölgeyi mümkün olduğunca açık bırakınız

Şekil 1.10.

7.  Işık-gölgeli, açık-koyulu alanları belirginleştiriniz (Bakınız Şekil 1.10 ).

8.  Son olarak objenin en koyu kısmını dış kenar çizgisini koyulaştırın

(Bakınız Şekil 1.11).

Şekil 1.11

Farklı ışık değerleri ile objeler çizin Bu alıştırmalar sizin obje ile ışık-gölge arasındaki ilişkileri

anlamanızı kolaylaştırır.

Uygulama sırasında sorun ile karşılaşırsanız öğretmeninizden yardım alınız.

2. AÇIK–KOYU, IŞIK-GÖLGEYE GÖRE

SANAT ESERLERİ

2.1. Malzeme Yönünden İnceleme

Açık-koyu, ışık-gölge çalışmalarında çeşitli malzemeler kullanılarak farklı etkiler yaratılır. Çizme ve boyama olarak kalem türleri (kurşun kalem, fırça, boya kalemleri vb.) mürekkep, sulu boya, guaj boya, yüzey olarak kâğıt, karton, mukavva, tuval, kumaş vb. araç gereçler kullanılır.

2.2. Teknik Yönünden İnceleme

Farklı malzemelerle, malzemenin özelliğine göre farklı teknikler kullanılır. Kurşun kalem, pastel boya, sulu boya guaj boya, yağlı boya teknikleri gibi ışık-gölgeci teknikte hangi malzeme kullanılırsa kullanılsın ışık alan yerler ışık derecesine göre açık ve ara değerle, ışık almayan kısımlarda koyu değerlerle verilir.

2.3. Konu Yönünden İnceleme

Anlatılmak istenen düşünce ve şekiller ne olursa olsun her tür resimde açık-koyu, orta değerler mevcuttur. Işık-gölge tekniği doğal yada yapay ışık kaynağına göre doğadan veya betimlemeye dayalı resimlerde kullanılır.

Soyut resimde doğal ya da yapay ışık kaynağı olmaksızın açık-koyu orta tonlar kullanılarak anlatılmak istenen konu anlatılır.

2.4. Form Yönünden İnceleme

Doğada var olan üç boyutlu formların resmini yaparken o formların boyutlu olarak algılanmasını sağlamak için ışık-gölge, açık-koyu ve orta değerlerden yararlanırız. Form üstüne yansıyan ışığın dağılışı ne kadar doğru kullanılırsa o formun üç boyutlu yapısının ve derinlik etkisinin o kadar gerçekçi olarak algılanmasını sağlayabiliriz.

2.5. Öz İçerik Yönünden İnceleme

Sanat eseri incelenirken biçim ve öz-içerik yönleri ile ele alınır. Biçim sanat eserinin görünen, algılanan dış gerçekliğidir. Sanat eserinin ön yapısıdır. Öz-içerik ise biçimin iletmeye çalıştığı anlamdır. Sanat eserinin arka yapısıdır. İki veya üç boyutlu tasarımlarda ışık-gölge, açık-koyu değerlerin etkili kullanımıyla güçlü anlatımlara ulaşabilir.

UYGULAMA FAALİYETİ

Resim 1.4: Sanat Eseri ( Dans dersi Edgar DEGAS 1873-76)

Kullanılacak Araç ve Gereçler

Ø   Sanat ile ilgili basılı ve görsel kaynaklar

Ø   Müzeler, saraylar

Ø   Üniversiteler

Açık-koyu, ışık-gölgeye göre sanat eseri araştırması yapınız, veri toplayınız.

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda bir sanat eserini incelemiş olacaksınız.

1. Malzeme yönünden inceleyiniz; eserde yüzey olarak kullanılan kâğıt, karton, mukavva, tuval, kumaş vb. malzemeyi tespit ediniz.

 Çizim ve boyamada; kalem türleri (kurşun kalem fırça, boya kalemleri vb) mürekkep, sulu boya guaj boya,yağlı boya vb.

2. Teknik yönünden (Karakalem, sulu boya guaj boya,yağlı boya vb.) inceleyiniz; eserde kullanılan tekniği

tespit ediniz.

Işık alan yerler ışık derecesine göre açık ve ara değerler ile, ışık almayan kısımlarda koyu değerlerle verilir.

 3. Konu yönünden ( Doğa, iç mekân (enteriyör), betimlemeye (Tasvir) dayalı, soyut vb. ) inceleyiniz; eserin konusunu belirleyiniz.

Işık kaynaklarına dikkat ediniz.

4. Form biçim yönünden inceleyiniz; eserdeki açık-koyu, ışık-gölge ile algılanan üç boyutlu formları tespit ediniz.

Formlardaki üç boyutlu derinlik etkisine ve forma yansıyan ışığın dağılımına dikkat ediniz.

5. Öz-içerik yönünden inceleyiniz; eserde sanatçının anlatmak istediği düşünceyi kendinize göre

yorumlayınız. 

Öz, biçimin iletmeye çalıştığı anlamdır. Öz, iki yada üç boyutlu tasarımlarda,

açık-koyu, ışık-gölge değerlerinin etkili kullanımıdır.

6. İncelemelerinizi sunum dosyası haline getiriniz. temiz ve düzenli olunuz

Sunum dosyasında estetik bakış açısına dikkat ediniz.

KAYNAKLAR

 Ø   FRANS Gene, Art of Pencil Drawing, USA.

Ø   PARROMON Jose M., Işık ve Gölge, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1997

Ø   PARROMON Jose M., Çizim ve Resim Sanatı, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1995

Ø   Yard. Doç. Dr. BALCI BAYTEKİN Yusuf, Dr. Nuran, SAY Temel Sanat Eğitimi YA-PA Yayınları, İstanbul, 2003

Ø   KILIÇKAN Hüseyin, Okullarda Resim, Fil Yayınevi, İstanbul, 1999

Ø   TEPECİK Adnan, Desen, YA-PA Yayınevi, Ankara, 2003

Ø   WİSE Morrell, Colored Pencils, USA

Ø   www.hayalperest.com